Şimdi Hıdırellez zamanı! Orta Asya, Ortadoğu ve Anadolu’da baharın gelmesiyle Hıdırellez’i heyecanla bekliyorduk. Hızır Peygamber ile İlyas Peygamber’in buluştuğuna inanılan Hıdırellez günü her sene çeşitli etkinliklerle kutlanan bir bayramdır. Bu günde eğlenceler düzenlenir, şenlikler yapılır ve ateş yakıp üzerinden atlanır. Peki Hıdırellez Bayramı nedir? Hıdırellez ne zaman kutlanır? ve Hıdırellezin ritüelleri nedir? İşte Hıdırellez hakkında tüm merak edilenler sizler için geliyor. 

Hıdırellez Ne Zaman Kutlanır?

Hızır Aleyhisselam ile İlyas Peygamberin yeryüzündeki buluştuğu gün olarak nitelendirilen Hıdırellez, Miladi Takvimi (Gregoryen Takvimi) doğrultusunda 6 Mayıs tarihinde kutlanmaktadır. Fakat, eski zamanlarda kullanılan Rumi Takviminde ise (Jülyen Takvimi) 23 Nisan tarihinde kutlanmaktadır. 6 Mayıs’tan başlayıp 4 Kasım’a kadar olan süre ”Hızır Günleri” adıyla yaz mevsimini, 8 Kasım’dan 5 Mayıs’a kadar olan süre ise ”Kasım Günleri” adıyla kış mevsimini oluşturmaktadır. 

Hıdırellez Nedir?

Hızır ve İlyas isimlerinin halk ağzında aldığı şekilden ibaret olan Hıdrellez, kökü İslam öncesi eski Orta Asya, Ortadoğu ve Anadolu yaz bayramlarına dayanan, Hızır yahut Hızır ve İlyas kavramları etrafında din bir muhtevaya bürünmüş halk bayramının adıdır.

Hıdırellez Bayramı insanlık tarihinde çok eski zamanlardan beri kutlanmaktadır. Farklı zamanlarda, farklı isimler altında kutlansa da Hıdırellez motiflerine pek çok yerde rastlayabilirsiniz. Hızır ve Hıdırellezin kökeni hakkında çeşitli fikirler ortaya atılmıştır. Bunlardan bazıları Hıdırellezin Mezopotamya ile Anadolu kültürlerine ait olduğu; bazıları ise İslamiyet öncesi Orta Asya Türk kültür ve inançlarına ait olduğu yolundadır. Oysaki Hıdırellez Bayramı’nı ve Hızır inancını tek bir kültüre mal etmek imkansızdır. İlk çağlardan itibaren Mezopotamya, Anadolu, İran, Yunanistan ve hatta bütün Doğu Akdeniz ülkelerinde bahar ya da yazın gelişiyle ilgili bazı tanrılar adına çeşitli tören ve ayinlerin düzenlendiği görülmektedir.

Hızır ve İlyas’ın Hikayesi Nasıldır?

Hıdırellez’in iki önemli figürü vardır. Hıdrellez günü, Hızır ve İlyas’ın yeryüzünde buluştukları gün olması sebebiyle kutlanmaktadır.

Yaygın bir inanca göre Hızır Peygamber, hayat suyu (ab-ı hayat) içerek ölmezliğe ulaşmış; zaman zaman özellikle baharda insanlar arasında dolaşarak zor durumda olanlara yardım eden, bolluk-bereket ve sağlık dağıtan, Allah katında ermiş bir ulu kişidir. Hızır’ın hüviyeti, yaşadığı yer ve zaman belli değildir. Hızır; baharın, baharla vücut bulan taze hayatın sembolüdür.

Özellikle Türk kültüründe Hıdırellez günü Hazreti Hızır’ın İlyas peygamber ile buluştuğuna inanılır. Bu sebeple de Hıdırellez günü yabancılara kucak açmak ve isteklerini reddetmemek gerekir. Zira Hızır’ın farklı suretlerle hıdırellez günü insanlara göründüğüne inanılır.

Hızır ve İlyas’ın bir araya geldikleri gün olan Hıdırellezde her türlü dileğin onlar tarafından yerine getirileceğine inanılıyor. Bu nedenle çeşitli dilekler için çeşitli ritüeller gerçekleştiriliyor. Hıdırellez günü, doğa ve insan sevgisi çok önemlidir çünkü Hızır ve İlyas, insanları, doğayı, iyiliği ve cömertliği seven, bereketin simgesi olan, kutsallıklarına inanılan dinsel varlıklardır.

Hıdırellez Genekleri Nelerdir? 

Anadolu’nun dört bir yanında farklı Hıdırellez ritüelleri vardır. Gelib bu ritüeller nelermiş beraber inceleyelim.

• Geleneğe uygun olarak Anadolu’nun birçok bölgesinde “Hıdırlık” denilen mesire yerleri mevcuttur. Bu bölgelerde mezarlık, yatır vb. gibi çevre halkınca kutsal kabul edilen, adak adanan veya bez, çaput bağlamak gibi bazı geleneklerin sergilendiği yerler vardır. 
• Anadolu’da halk tercihen beyaz elbiseler giyerek gün doğmadan önce yeşil ve bol sulu kırlara gidilip eğlenilir. Kutlamalar yeşillik, ağaçlık alanlarda, su kenarlarında, bir türbe ya da yatırın yanında yapılmaktadır. Bu gibi yerlere bu nedenle Hıdırlık denildiği de olur.
• Biga’da Romanlar sağlık ve bereket için sabah namazından sonra Hıdrellez’i yerde yuvarlanarak kutlar.
• Bazı yerlerde hastalıklar, ağrılar için şifa olduğuna inanılan Hızır Sopası geleneği vardır. Bu sopa ağrı-sızı olan yerlere vurulursa ağrıların geçeceğine inanılır.
• Hıdrellez’de baht açma törenleri oldukça yaygın olarak uygulanır. Talih ve kısmet açtırmak isteyen genç kız ve kadınlardan yüzük, küpe gibi eşyalarını çömleğe atmaları istenir ve çömleğin üzerine su eklenerek ağzı kapatılır.
• Hıdırellez akşamında yapılması gerekenler bu kadar değil. Anadolu’da Hıdırellez akşamında evdeki her kişi için yedi fasulye ya da yedi nohut ekilir. Kişilerin başına gelebilecek kötülüklerin ekilen bu fasülye ya da nohutlara gelmesi dilenir.

Hıdırellez’de Neden Ateşten Atlanır?

 Hıdırellez gecesi en çok yapılan etkinliklerden biri ateşten atlamadır. Bunun sebebi de ateşten atlanıldığında hastalıklardan korunulacağına inanılmasıdır. Hıdırellez’in en yaygın ritüeli budur ve ateşten atlamanın nazardan ve hastalıktan koruduğuna inanılır.

Gül Ağacına Hıdırellez Dilekleri Ne Zaman Asılır?

Gül ağacında dilek tutma nasıl yapılır sorusunun yanıtı ile devam edelim. Gül ağacı seramonisi ve dileklerin asılması hıdırellez akşamında olur. Yani 6 mayıs günü değil, 5 mayıs akşamı dileklerinizi dilemelisiniz. Hıdırellezde dileklerin kabul olması için gül ağacının dibine şekiller çizilir notlar bırakılır. Hıdırellez sabahı da ilk iş gül ağacının dibine gidilir ve o notlar alınıp suya bırakılır.

Hıdırellez herkesin yıl boyunca heyecan ile beklediği mühim günlerden biridir. Hıdırellez günü, Hazreti Hızır’ın, Peygamber İlyas ile buluştuğu gün olduğu rivayet edilir. Bildiğiniz gibi Hazreti Hızır zor durumda olanlara yardıma gelen, kimseyi darda koymadan bir zattır.

Hazreti Hızır ile İlyas Peygamberin bir araya geldikleri bu günde, insanlar her türlü dileklerinin onlar tarafından sağlanacağına inanmakta ve zor zamanlarda Hazreti Hızır’ın yardımlarına koşacağını düşünmektedirler. Hazreti Hızır ve İlyas Peygamber doğa ve insan sevgisi timsali zatlardır. Cömerttirler ve bereketin de simgesidirler. Bu özelliklere sahip kutsal zatlardır. Bu nedenle insanlar Hazreti Hızır’ın onları terk etmemesi amacı ile kutlanan ve dileklerin bildirildiği bu günde, diğer insanların isteklerini reddetmez, onlara kucak açar ve yabancı dahi olsa asla kimseyi dışlamazlar.

Hıdırellez günü elbette dilekler ortaya çıkar ve herkes isteklerini belirli ritüeller çerçevesinde hem Allah ile hem de Hazreti Hızır ile paylaşırlar. Fakat bu Hıdırellez günü okunacak dualar olduğu gerçeğini de değiştirmemektedir. Hıdırellez günü şu duaları okuyarak dileklerinizi Allah’ımıza iletebilirsiniz:

• “Yâ Allahu, yâ Rabbi, yâ Hayyü, yâ Kayyûmü, Yâ Zel Celâli ve ikram. Es’elüke bismikel azîmil-a’zami. Enterzukanî helâlen tayyiben. Allahümme in kâne rızkunâ fissemâi enzilhu. Ve in kâne fil ardi ezhirhu ve in kane ba’iden karribhu. Ve in kâne kâriben yessirhü. Ve in kâne kalîlen kessirhü. Ve in kâne kesîren ihfazhü bilbereketi”

Anlamı: Yüceler yücesi olan isminin hakkı için senden isterim. Bana helâl rızık ver. Allah’ım, eğer rızkımız semada ise onu indir. Eğer yerde ise onu çıkar. Uzakta ise onu yaklaştır. Yakın ise kolaylaştır. Az ise çoğalt. Çok ise onu bereketlendir

Bin bir adım bir adım. Allah bir adım adım. Kerim kerem Allah. Başımda bir duman var yardım eyle ya Allah. La ilaha illallah muhammeden resullullah yetiş imdadıma hızır ile Allah birsin sen kulla mişersin biz gibi kulların yardımcısı sensin hızır deryada erdim murada amin.

• Allahümme Rabbühü Ya Halkalhalas Muhammedin Resulullah Yetiş imdadıma Ya HIZIR YA İLYAS

Bu dua Hıdırellez günü okunacak bir bereket duasıdır. Duanın 40 kez okunması gerekir. Hıdırellez’in başladığı akşam 39 kez okunurken, sona erdiği gün de 1 kez okunarak toplamda 40’a tamamlanır. Bu duayı okuduktan sonra içinde bulunduğunuz senenin hem hayırlı olması, hem bereketli olması hem de bol rızıkla olması için dua edebilirsiniz.

• “Ya Rabbi Sen dünyanın kâinatın sahibisin. Her canlıyı yaratan Sensin. Benim ve her canlının Rabbi de Sensin. Benim hem dünyamı hem de ahiretim güzel eyle. Bana ve tüm kullarına hak ettiğimiz gibi değil lütfunla ve merhametinle muamele eyle. Hızır (as) ve Hıdır(as) bana yoldaş eyle. Bizleri hata ve yanlışlarımızdan döndürsünler. Maddi ve manevi sıkıntılarımızda her zaman yanımızda olsunlar. Dualarımızı Senin güzel isimlerin hürmetine, habibin hürmetine kabul buyur.”

Bu duayı Hıdırellez’in başladığı gün ikindi ezanından sonra Allah rızası için kılacağınız 2 rekat namazının ardından okumalısınız.

Hıdırellez Günü Neler Yapılabilir?

Bildiğiniz gibi Hıdırellez ateş yakıp üzerinden atlama, coşkulu kutlamalar ve gül ağacına dilekleri bağlama ile ünlenmiştir. Tüm bu coşku içinde yapılan adetleri ve geleneksel inançları sizler ile paylaşacağız:

Hıdırellez günü gül ağacına dilek bağlama işlemi gerçekten de yapılmaktadır. Zira Hıdırellez günü mecburen bir gül ağacı bulmanız gerekir. Yani bir başka ağaç bu hususta işinize yaramayacaktır. İstediğiniz dilekleri bir kâğıda resmederek gül ağacına bağlamanız gerekmektedir. Çizdiğiniz dilekleri ve yazdığınız istekleri gül ağacına bağlama işlemini Hıdırellez’in başladığı akşam, akşam ezanı vaktinde yapılmaktadır. Dilekler ağaca bağlanırken yukarıda da bahsettiğimiz şu dua okunur: “Allahümme Rabbühü Ya Halkalhalas Muhammedin Resulullah Yetiş imdadıma ya Hızır ya İlyas.” Bu duayı bahsettiğimiz biçimde iki gün ve 40’a tamamlayacak şekilde okumanız gerekir.

Gül ağacına bağladığınız ve dibine bıraktığınız dilekleri ertesi gün sabah yani Hıdırellez devam ederken alıp suya bırakmalısınız. Rivayete göre suya bıraktığınız kâğıt ne kadar çabuk yok olur, gözden kaybolursa, dileğiniz de o kadar hızlı gerçekleşecektir. Eğer ağacın dibine para bıraktıysanız, sabah ilk iş olarak gidip ağacın dibinden parayı almalısınız. Aldığınız bu parayı bir yıl boyunca cüzdanınızda saklar ve yıl boyunca bu parayı asla harcamazsanız, o sene boyunca parasızlık ve yokluk yüzü görmezsiniz.

• Hıdırellez günü yakılan ateş üzerinden atlanır. Bu sayede ateşten atlayan kişinin tüm hastalıklardan korunacağına inanılır.

Hıdırellez’in olduğu akşam hanenizde bulunan her bir kişi için yedi adet fasulye ya da yedi adet nohut ekebilirsiniz. Bu fasulye ve nohutların hanedeki bireylerin başlarına gelebilecek her türlü kötülüğü engellediği düşünülür. Ve gelebilecek her türlü kaza ve belanın dikilen nohut ve fasulyelere gelmesi dilenir.

Hıdırellez’in olduğu günün sabahında ev halkı erken den kalkar ve kapıları açar. Bu da Hıdırellez adetlerinden biridir. Bu işlem ile düşünülen hane halkının Hazreti Hızır’ın dağıttığı bolluk ve bereketten nasiplenmesinin sağlanmasıdır. Ayrıca kapıların açılması ile evde bulunan bekâr kızlara da hayırlı kısmetlerin açılacağına inanılır.

Hıdırellez kutlamaları coşkulu bir şekilde yeşillik alanlarda ve su kenarlarında kutlanmaktadır. Bunun nedeni belirttiğimiz gibi İlyas Peygamber’in ve Hazreti Hızır’ın doğa sevgisi ve insan sevgisi ile bilinmesidir. Hıdırellez zamanında baharın ilk kuzusunun yenmesi de belirtebileceğimiz adetlerden biridir. Hıdırellez zamanında baharın ilk kuzusunun yenmesi ile kişilerin sağlık ve şifa bulacağı inancı hakimdir.

Kutlamaların yapıldığı bu yeşil alanlardan çiçek ve çeşitli şifalı otların toplanarak kaynatılıp içilmesi de bir diğer Hıdırellez geleneğidir. Bu sayede kişinin bütün hastalıklarından kurtulacağı inancı vardır. Aynı zamanda kaynatılan otların suyu ile 40 gün boyunca yıkanırsanız, gençleşip güzelleşeceğiniz de hâkim inançlar arasındadır. Çünkü Hızır’ın (a.s) uğradığı yerler bereketlenir ve şifalanır.

Bazı yöreler de Hıdırellez günü sadaka verilir, oruç tutulur ve de kurban kesilir. Tüm bunlar Hızır Hakkı için yapılmaktadır. Çünkü esas amaç Hızır’a rastlamak, Hızır’ın o eve uğramasını sağlamaktır.

Bir başka inanca göre ise bekâr genç kızlar, rüyasında evleneceği kişiyi görmek için balkabağından 3 parça alarak çiğnerler ve çiğnedikleri balkabağını mendilin arasında koyarlar. Bu mendili de yastığının altına koyarak uyurlar. Böylece genç kızlar rüyalarında evlenecekleri kişiyi, hiç değilse evlilik hayatlarındaki huzuru göreceklerine inanırlar.